Zonder water is er geen leven op aarde. Zonder zeeën en oceanen, geen levende organismen. Water is essentieel voor de productie van voedsel, kleding en technologie, en onontbeerlijk voor transport en energie. Door overvloed of schaarste kan het ook een vernietigende dimensie hebben. Zorg voor water is relevanter dan ooit.

Wereldwijd staan we voor ongeziene wateruitdagingen. In de komende 100 jaar kan de oceaan meer veranderen dan in de afgelopen 50 miljoen jaar. Gletsjers smelten sneller dan ooit, de zeespiegel stijgt drastisch en via de industrie vloeien er schadelijke stoffen in onze stromen. Het belang van water gaat vaak niet verder dan haar utilitaire waarde, maar wat met humanistische, morele, emotionele, esthetische en ethische waarden? Hoe gaan kunstenaars met deze immense uitdagingen om? En wat gebeurt er wanneer kunstenaars de brug slaan naar alle takken van de samenleving die verandering teweeg kunnen brengen, zoals de industrie, het onderzoek en de burgers. ? Wat als ze samen zoeken naar innovatieve manieren om ons bewustzijn van de waarde van water en wateruitdagingen te vergroten, en om de urgentie van onze verhouding tot water te herdenken?

Joshua G. Stein / Radical Craft, Sediment as Cultural Heritage (2022). Foto: L. Pil

De tentoonstelling Faces of Water presenteert kunstwerken van kunstenaar–onderzoekers Joshua G. Stein, Theresa Schubert, Anna Ridler en Haseeb Ahmed. De creaties kwamen tot stand tijdens vier STARTS4Water residenties in Noord–Italië en België in 2021–2022. De residenties combineerden artistiek, wetenschappelijk en technologisch onderzoek, om de mindset van mensen rond water te verruimen en bij te stellen. De kunstwerken werpen een kritisch licht op onze positie als mens, en ons gebruik/misbruik van water, in het verleden en in het heden. Hoe kunnen we in de toekomst duurzamer met water omgaan?

De STARTS4Water residenties vinden plaats binnen het S+T+ARTS Programma van de Europese Commissie (DG CONNECT). S+T+ARTS (Science, Technology and the Arts) moedigt interdisciplinaire samenwerkingen aan tussen kunstenaars en wetenschappers, onderzoekers, ingenieurs en bedrijven, om innovatie in de industrie en de samenleving te ondersteunen. Om de schrijver Vladimir Nabokov te parafraseren: er bestaat geen kunst zonder feiten en geen wetenschap zonder verbeelding. Verspreid over het Europese continent vonden tien residenties plaats, die zich elk op een regiospecifieke wateruitdaging richtten. Lokale experts ondersteunden de kunstenaars intensief en gaven hen feedback.

Theresa Schubert concentreert zich op het belang van gletsjers en de hieruit voortvloeiende rivieren en stromen als indicatoren voor klimaatverandering, terwijl Joshua G. Stein de verhouding van mensen tot deze waterwegen verkent, door natuurlijke en antropogene sedimenten die hij er aantreft te bestuderen. Anna Ridler onderzoekt de interactie tussen water(systemen) en de financiële markt, vertrekkende vanuit de uitdaging van ‘waterkapitalisme’ als een mogelijke oplossing voor een beter beheer en begrip van de werkelijke waarde van water. Tot slot probeert Haseeb Ahmed een antwoord te formuleren op het complexe vraagstuk van farmaceutische vervuiling in diverse waterkringlopen.